Ανθρωπισμός

Ο όρος ανθρωπισμός: πρόκειται για ένα τρόπο σκέψης και δράσης που δίνει τη μεγαλύτερη έμφαση στην αξία του ανθρώπου και περιλαμβάνει το σύνολο των πνευματικών και ψυχικών ιδιοτήτων που προσιδιάζουν στον πολιτισμένο άνθρωπο

Βασικά χαρακτηριστικά και επιδιώξεις του ανθρωπισμού

ü      ο άνθρωπος αποτελεί το βασικό στοιχείο του κόσμου και γι’αυτό χρειάζεται σεβασμό και αναγνώριση της αξίας του

ü      η καλλιέργεια των ηθικών και κοινωνικών αρετών αναδεικνύει τόσο την ανθρώπινη και ευαίσθητη πλευρά ενός σύγχρονου όντος που καταδυναστεύεται από υλικές απαξίες όσο και την αρμονική συμβίωση και συμπαράσταση ανθρώπου προς άνθρωπο

ü      ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που οδηγεί αφενός μεν σε βελτίωση της ζωής σε ατομικό επίπεδο, αφετέρου δε σε συνεργασία και άμιλλα μεταξύ των λαών της γης και επίτευξη της ειρήνης και της ευτυχίας

Η έλλειψη των ανθρωπιστικών ιδανικών στις μέρες μας

ü      η εκμετάλλευση του συνανθρώπου με βασικό γνώμονα το κέρδος και τον υλικό ευδαιμονισμό

ü      η καταρράκωση των ηθικών αξιών που οδηγούν στην απανθρωποποίηση, στον εγωϊσμό και το συμφέρον καθώς και στην αύξηση των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας

ü      τα ψυχολογικά προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου που εκφράζονται με άγχος, μοναξιά, εσωστρέφεια, ανασφάλεια και αποστασιοποίηση από τη συμμετοχή στα κοινά

ü      η ανά τον πλανήτη καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι ρατσιστικές αντιλήψεις, οι οικονομικές ανισότητες και οι διαρκείς πολεμικές συγκρούσεις

Οι όροι ενδοκρατικός και καθολικός ανθρωπισμός

Ο ενδοκρατικός ανθρωπισμός  ρυθμίζει τις σχέσεις του ατόμου με άλλα άτομα της ίδιας εθνικής κοινότητας. Έτσι κάθε ομοεθνής είναι αγαπητός και σεβαστός ενώ κάθε αλλοεθνής είναι αδιάφορος ή και απεχθής. Αυτό αυτόματα σημαίνει ότι οι άνθρωποι που δεν ανήκουν στην ίδια εθνική ομάδα με κάποιον εκλαμβάνονται από αυτόν ως κατώτεροι. Άρα, πρόκειται για μια μορφή ρατσιστικής ιδεολογίας.

Ο καθολικός ανθρωπισμός στηρίζεται στην αγάπη, την αλληλοβοήθεια και το σεβασμό των ανθρώπων σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, ανεξάρτητα από σύνορα, χαρακτηριστικά και θρησκείες. Πρόκειται για μια αυθεντική μορφή ανθρωπισμού που θεωρεί όλους τους ανθρώπους ίσους και με κοινά οράματα.

Ο εθνισμός και ο καθολικός ανθρωπισμός είναι δύο έννοιες που μπορούν να συνυπάρξουν. Και οι δύο όροι έχουν σαν βάση τους την αγάπη: προς το έθνος, ο πρώτος, προς τον άνθρωπο, ο δεύτερος. Το έθνος δεν αποκλείει τον άνθρωπο, όπως αντίστοιχα και ο άνθρωπος δεν αποκλείει το έθνος. Αντίθετα, μπορεί ένα έθνος, παράλληλα με την αγάπη για την πατρίδα, να καλλιεργήσει και την αγάπη για τον άνθρωπο ώστε ν’αποκλειστούν εθνικιστικές συμπεριφορές. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο άνθρωπος που διακατέχεται από τις αξίες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ισότητας έχει εθνική συνείδηση αλλά συγχρόνως και σεβασμό σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, ανεξέρτητα από εθνική προέλευση. Η αλληλοσυμπλήρωση των δύο εννοιών μπορεί να επιτευχθεί μέσω της παιδείας που μπορεί να καλλιεργήσει τα εθνικά ιδανικά αλλά και τις ανθρωπιστικές αξίες ξεριζώνοντας προλήψεις και προκαταλήψεις που οδηγούν σε έλλειψη σεβασμού της ανθρώπινης ετερότητας.

Τρόποι αποκατάστασης των ανθρωπιστικών ιδανικών

ü      ο σημαντικός ρόλος της οικογένειας ως προς την ευαισθητοποίηση των νερών ατόμων απέναντι στους συνανθρώπους τους

ü      η ανθρωποκεντρική παιδεία που θα προωθήσει με ισορροπημένο τρόπο την τεχνική αλλά και την πνευματική – ψυχική πλευρά του ανθρώπου

ü      η απομάκρυνση από ανήθικες συμπεριφορές και ο επαναπροσδιορισμός των αξιών και των στόχων του κοινωνικού συνόλου

ü      η ευαισθητοποίηση πάνω σε θέματα ειρήνης και ανθρωπιάς με συμβολή τόσο των ΜΜΕ, όσο και των πνευματικών ανθρώπων, που πρέπει να παρουσιάζουν με το έργο τους τις ανθρωπιστικές αξίες.

«Σ’αυτό τον κόσμο, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν’αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου και να βρίσκεται. Όταν στο δρόμο της Θήβας, ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα, κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Οιδίποδα» (Γ. Σεφέρης)

Η εποχή μας μπορεί να προόδευσε και να έχει αντιμετωπίσει ποικίλες καταστάσεις που βασάνιζαν την ανθρωπότητα στο παρελθόν, ωστόσο έχει δημιουργήσει καινούργια «τέρατα» που δεν μπορεί να τα αντιμετωπίσει χωρίς αγάπη για τον άνθρωπο, χωρίς δηλαδή ανθρωπισμό. Οι καινούργιες καταστάσεις που φθείρουν και ταλανίζουν τον άνθρωπο είναι μια σειρά από αρχές και ιδεολογίες που ανδρώνονται μέσα στην ίδια του την ψυχή και σχετίζονται με τον ωφελιμισμό, το κέρδος, την απληστία, την ιδιοτέλεια, την ψυχρότητα απέναντι στο συνάνθρωπο, με μια λέξη, την απανθρωπιά. Αυτά είναι τα σημερινά «τέρατα» που δηλητηριάζουν τη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου και τον οδηγούν σε συμπεριφορές που δε σχετίζονται με την πραγματική του φύση. Μέσα σε αυτό το απάνθρωπο πνεύμα έχει υποτάξει ο άνθρωπος όλες τις δυνάμεις που θα μπορούσαν να προάγουν τη ζωή του, με χαρακτηριστικότερη την επιστήμη. Αυτή, χρησιμοποιείται αποκλειστικά για εξυπηρέτηση πολιτικών και κοινωνικών συμφερόντων και με γνώμονα τον αφανισμό του ανθρώπινου είδους στο βωμό του κέρδους.

Γίνεται λοιπόν φανερό ότι περισσότερο από ποτέ, στις μέρες μας είναι αναγκαία η επικράτηση του ανθρωπιστικού πνεύματος. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται ο άνθρωπος να συμπαραστέκεται στα προβλήματα του συνανθρώπου του και να μην τον βλέπει ως ένα μέσο εξυπηρέτησης των συμφερόντων του. Παράλληλα, η κοινωνία πρέπει να ανάγει τον άνθρωπο και την ελευθερία του σε υπέρτατη αξία, καλλιεργώντας αρχές που προάγουν το πνεύμα και την ψυχή. Συγχρόνως, ο οραματισμός της παγκόσμιας κοινότητας πρέπει να προσανατολίζεται στην ειρήνη, στην πρόοδο και στη συνεργασία, με βασικές αρχές αυτές της ισότητας και της δικαιοσύνης. Έτσι λοιπόν, ο ίδιος ο άνθρωπος έχει την τύχη στα χέρια του και με τον ορθολογισμό και την αυτογνωσία θα μπορέσει να εξανθρωπίσει ξανά τον εαυτό του και τον πολιτισμό του.