Τετάρτη 5 Μαρτίου 2014

Ο οικουμενισμός



Τι σημαίνει να έχεις μια ταυτότητα, δηλαδή να έχεις επίγνωση ότι είσαι κάποιος, ότι έχεις έναν εαυτό; Αυτό το ερώτημα είχε θέσει ο Σωκράτης απορητικά κι αυτό υπήρξε το πρώτα αίτημα για αυτοσυνείδηση. Το σωκρατικό «γνώθι σ’ αυτόν» σημαίνει: πάρε απόσταση από την ενστικτώδη αμεσότητα της ζωής, ξεπέρασε τις στιγμιαίες ή παρορμητικές αντιδράσεις και φώτισε την ύπαρξή σου στη συνέχεια και την ενότητά της δια μέσου του χρόνου. Μια συνέχεια, που φανερώνει το νόημα και την αξία της.
            Για τους λαούς αυτή η συνέχεια σημαίνει ιστορία. Συνείδηση της ταυτότητάς των έχουν οι λαοί, εφ’ όσον έχουν συνείδηση της ιστορίας των. Διαθέτουν δηλαδή, μνήμη για πράξεις και έργα δεμένα σε τόπο και χρόνο με ό,τι ονομάζουμε πατρίδα και που είναι άξια αναγνώρισης. Η ιστορία έτσι σφραγίζει την ιδιαιτερότητα και το μέγεθος της παρουσίας ενός λαού. Συνείδηση της σημαίνει συνείδηση ταυτότητας.
            Η συνείδηση της ταυτότητας δεν μας ξεχωρίζει μόνο από τους άλλους, αλλά μας δίνει και την ευθύνη να υπάρχουμε και να δημιουργούμε σε αναφορά προς μια παράδοση, που καλούμαστε να κρατήσουμε ζωντανή. Συνείδηση ταυτότητας σημαίνει κλήση για αυτοπραγμάτωση, που συνοδεύεται με κινδύνους.
            Σήμερα αισθητός είναι ο κίνδυνος που προέρχεται από δύο ακραίες τάσεις: την υποχώρηση της συνείδησης της ιδιαιτερότητας των λαών μπροστά σε ένα διφορούμενο οικουμενισμό από τη μια, και την έξαρση ενός μισαλλόδοξου υπέρμετρου εθνικισμού από την άλλη.
            Ο οικουμενισμός της εποχής μας προβάλλει κάτω από δύο μορφές: είναι ο οικουμενισμός που ζητά, ενισχυμένος και από τα επιτεύγματα της τεχνολογίας να ενώσει τους ανθρώπους κάτω από μια ενιαία ηθική και πολιτική συνείδηση στηριγμένος σε κανόνες και αρχές γενικά παραδεκτές. Σε ένα κόσμο που είναι ρευστός και συγκεχυμένος, καθώς τα σύνορα υποχωρούν σε ένα νέο συγκρητισμό, και οι ιδέες μαζί με τα πρότυπα ζωής διαχέονται παντού και μας πολιορκούν με λόγια, εικόνες και συμβαίνοντα, η αίσθηση ότι οι άνθρωποι ζουν και αντλούν τους όρους της ύπαρξής των μέσα από μια κοινή πηγή ενισχύεται. Το χριστιανικό κήρυγμα «ουκ έστι Ιουδαίος ουδέ Έλλην» έρχεται και πάλι στο προσκήνιο όχι με τη θρησκευτική έννοια, αλλά με την έννοια της αλληλεξάρτησης και της εξομοίωσης.
            Υπάρχει όμως και ένας άλλος οικουμενισμός, αυτός που μετατρέπει τους ανθρώπους και τους λαούς σε καταναλωτικές μάζες καταργώντας την ιδιαιτερότητά τους, αφού τους εξαναγκάζει σε μια τυποποίηση, που καθορίζεται από τις ρυθμιστικές επιταγές μιας χωρίς σύνορα παραγωγής και κατανάλωσης σε αγαθά υλικά και πνευματικά. Τα ίδια κέντρα καθορίζουν τις ανάγκες και τις συνήθειές μας στη μόδα, τη διατροφή, την ψυχαγωγία, τα θεάματα και τα ακούσματα και συντηρούν μια απρόσωπη, χωρίς ιδιαιτερότητα και χωρίς ταυτότητα ζωή. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι τώρα εξαφανίζονται διάλεκτοι, ήθη και έθιμα υποχωρούν και οι εθνικές παραδόσεις πιέζονται και απειλούνται με εξουθένωση.
            Η πρώτη μορφή του οικουμενισμού, που φορέας της είναι η πανανθρώπινη συνείδηση, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αρνητική, όταν φτάνει σε μια αφαίρεση, δηλαδή στο διεθνιστικό αποχρωματισμό της ιδιαιτερότητας των λαών. Στην υγιή του όμως μορφή ο οικουμενισμός αυτός αναμφισβήτητα μας διανοίγει τον ορίζοντα προς μια πανανθρώπινη κοινότητα. Στο χώρο της φιλοσοφίας κατοχυρώνεται στα νεότερα χρόνια από την ηθική των κατηγορικών προστακτικών του Καντ, τη θεωρία της δικαιοσύνης του Τζον Ρολς και τη διαλογική ηθική του Χάμπερμας.
            Η δεύτερη αντίθετα μορφή οικουμενισμού αποτελεί αναμφισβήτητα μια ισοπεδωτική εξουθένωση του προσωπικού πυρήνα και της ιστορικής ιδιαιτερότητάς του καθ’ ενός λαού, γιατί μετατρέπει τη ζωή σ’ ένα μηχανισμό προσαρμογής και υποκαθιστά τη δημιουργική έκφραση με την τυραννία της κατασκευής. Η φυγή οδηγεί τους ανθρώπους αναπόφευκτα σε κάτι ακραίο και παράλογο, που στρέφεται προς έναν ανεξέλεγκτο υποκειμενισμό.
            Στην περίπτωση των λαών έχουμε τότε να κάνουμε με έναν άκρατο εθνικισμό. Δεν είναι τυχαίο, που η εποχή μας γνωρίζει αυτόν τον εθνικισμό σε συνεχή ξεσπάσματα μισαλλοδοξίας. Ο εθνικοσοσιαλιστικός σωβινισμός, ο ισλαμισμός, οι διωγμοί και οι συγκρούσεις ανάμεσα σε θρησκευτικές και εθνικές ομάδες, η ξενοφοβία και το κλίμα τρόμου που καλλιεργεί, αποτελούν τραγικά δρώμενα στο σκηνικό του αιώνα μας.
            Το να μπορούμε να έχουμε μια ταυτότητα εθνική ή προσωπική, αυτό είναι που μας κρίνει. Γιατί η διαφορά μας με τους άλλους, η ιδιαιτερότητά μας, εκτιμημένη σωστά, μόνο αυτή μπορεί να μας κρατήσει ανοικτούς σε μια βαθύτερη οικείωση με ένα κόσμο πολυπρόσωπο και να μας καταστήσει αληθινά δημιουργικούς και ανθρώπινους.
            Το έργο αυτό της ενότητας μέσα στη διαφορά, που η Ευρώπη έχει αναλάβει μπαίνοντας στον εικοστό πρώτο αιώνα, είναι δύσκολο και δυσεπίτευκτο μέσα σε ένα κόσμο, που τείνει να υποταγεί στην ανωνυμία και δεν έχει ξεφύγει ακόμα από την παθολογία της εθνικιστικής μισαλλοδοξίας.
                                                                                            (Κ. Μιχαηλίδης)

Ερωτήσεις
1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 120 λέξεις.

2. Ποια είναι τα στοιχεία που συνθέτουν τη συνείδηση της ταυτότητας των λαών;

3. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την εθνική ταυτότητα σήμερα;

4. Ποιες είναι οι δύο μορφές οικουμενισμού που προβάλλει ο συγγραφέας;

5. Πώς κρίνει ο συγγραφέας αυτές τις δυο μορφές οικουμενισμού;

6. Ποιο φαινόμενο ενισχύεται σε επίπεδο λαών με τη δεύτερη μορφή οικουμενισμού και πώς φαίνεται αυτό στην εποχή μας;

7. Ποια είναι η άμυνα των λαών απέναντι στον πολυπρόσωπο σύγχρονο κόσμο;

8. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80 – 100 λέξεων το νόημα του παρακάτω αποσπάσματος: «Το σωκρατικό «γνώθι σ’ αυτόν» σημαίνει: πάρε απόσταση από την ενστικτώδη αμεσότητα της ζωής, ξεπέρασε τις στιγμιαίες ή παρορμητικές αντιδράσεις και φώτισε την ύπαρξή σου στη συνέχεια και την ενότητα της δια μέσου του χρόνου».

9. αξία, διφορούμενος, οικουμενισμός, άκρατος: να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για κάθε μία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.

10. Σε ποιο γραμματειακό είδος ανήκει το παραπάνω κείμενο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με βάση τα στοιχεία της μορφής και του περιεχομένου του.

11. Ποιους τρόπους και ποια μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην έβδομη και ένατη παράγραφο του κειμένου;

12. Ως μέλος της Βουλής των Εφήβων λαμβάνετε μέρος σε μια συζήτηση σχετικά με τον οικουμενισμό και την εθνική ταυτότητα. Να εκφωνήσετε μια ομιλία για τις πιθανές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, επισημαίνοντας παράλληλα το ρόλο της πνευματικής ηγεσίας των λαών στη διατήρηση της εθνικής τους ταυτότητας (500-600 λέξεις).

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου